Τι είναι η γαστρεντερίτιδα;

Η γαστρεντερίτιδα είναι μια κοινή ασθένεια που προκαλεί ναυτία, εμέτους, διάρροιες και κοιλιακό άλγος. Συνήθως διαρκεί λίγες ημέρες και είναι ήπιας έως μέτριας βαρύτητας. Τα περισσότερα παιδιά αναρρώνουν στο σπίτι με κατάκλιση, κατανάλωση υγρών και κατάλληλη δίαιτα. Πιο συχνά προσβάλλονται τα βρέφη που δεν θηλάζουν και τα νήπια σε παιδικούς σταθμούς.

Τι προκαλεί την γαστρεντερίτιδα;

Η γαστρεντερίτιδα οφείλεται στην προσβολή του στομαχικού ή/και του εντερικού βλεννογόνου από λοιμογόνους παράγοντες (ιούς, βακτήρια ή παράσιτα) που προκαλούν φλεγμονή.

Στα παιδιά, οι ιοί είναι η πιο κοινή αιτία γαστρεντερίτιδας. Ο ροταϊός προκαλεί τις περισσότερες περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας στα παιδιά. Σχεδόν όλα τα παιδιά θα εμφανίσουν γαστρεντερίτιδα από αυτόν τον ιό μέχρι τα 5 τους χρόνια.

Ως γαστρεντερίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί και η τροφική δηλητηρίαση. Μπορεί να οφείλεται σε τρόφιμο μολυσμένο ή που δεν έχει μαγειρευτεί σωστά. Η τροφική δηλητηρίαση οφείλεται συνήθως σε μικρόβια ( σαλμονέλλα, κολοβακτηρίδιο κ.α) ή σε  παράσιτα (λιστέρια, λάμβλια κ.α).

Συνήθως η γαστρεντερίτιδα μεταδίδεται εύκολα από την άμεση επαφή μολυσμένου ατόμου με υγιές και συχνά εκδηλώνονται επιδημίες. Επιπλέον ένα παιδί μπορεί να νοσήσει αν:

• Έρθει σε επαφή με μολυσμένο αντικείμενο ή μολυσμένη επιφάνεια και στη συνέχεια αγγίξει το φαγητό ή το στόμα του.
• Μοιραστεί φαγητό με κάποιον που νοσεί.
• Διαβιεί με κάποιον που έχει μολυνθεί, ακόμη και αν το άτομο αυτό δεν νοσεί.
• Τέλος σε κάποιες περιοχές με κακή υγιεινή νερού, η νόσος μπορεί να μεταδοθεί μέσω μολυσμένου νερού.

Ποια είναι τα σημεία και τα συμπτώματα της γαστρεντερίτιδας;

Τα συνήθη συμπτώματα της γαστρεντερίτιδας είναι ο εμετός και η διάρροια. Πολλά παιδιά εμφανίζουν επίσης πυρετό. Υπάρχουν ωστόσο διάφοροι συνδυασμοί συμπτωμάτων και άρα τύποι γαστρεντερίτιδας.

1. Πόνος στην κοιλιά και έμετοι για λίγα 24ωρα
2. Πολλοί έμετοι, πόνος στην κοιλιά, σε 1-2 24ωρα διάρροιες
3. Πόνος στην κοιλιά και διάρροιες
4. Μόνο διάρροιες για πολλές μέρες ή εβδομάδες

Όλα τα παραπάνω με ή χωρίς πυρετό.

Όταν τα παιδιά έχουν πολλές διάρροιες ή εμέτους σε σύντομο χρονικό διάστημα εμφανίζουν απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση. Η αφυδάτωση, αν δεν αντιμετωπισθεί κατάλληλα, μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς πολλές από τις φυσιολογικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.

Πώς γίνεται η διάγνωση της γαστρεντερίτιδας;

Η διάγνωση της γαστρεντερίτιδας είναι κλινική με βάση τα συμπτώματα. Συνήθως δεν απαιτούνται εργαστηριακές εξετάσεις. Αν υπάρχει έντονο κοιλιακό άλγος και ιδιαίτερα αν δεν συνυπάρχει διάρροια, η κλινική εξέταση θα πρέπει να αποκλείσει χειρουργικές καταστάσεις που υποδύονται τη γαστρεντερίτιδα και κυρίως τη σκωληκοειδίτιδα. Εάν ένα παιδί έχει επηρεασμένη γενική κατάσταση ή έχει αίμα ή βλέννη στα κόπρανα, μπορεί να χρειαστούν αιματολογικές εξετάσεις ή εξέταση κοπράνων για να διαπιστωθεί αν υπάρχει αφυδάτωση και να διερευνηθεί ο πιθανός αιτιολογικός  παράγοντας.

Πώς αντιμετωπίζεται η γαστρεντερίτιδα;

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη γαστρεντερίτιδα και τα περισσότερα παιδιά μπορούν να θεραπευτούν στο σπίτι. Το παιδί με γαστρεντερίτιδα πρέπει να παραμείνει ενυδατωμένο με σταδιακή αναπλήρωση υγρών. Τα παιδιά με πιο σοβαρή αφυδάτωση μπορεί να χρειαστούν θεραπεία στα επείγοντα περιστατικά ή στο νοσοκομείο.

Το συνηθέστερο λάθος που γίνεται κατά την αντιμετώπιση των εμέτων (λόγω του φόβου της αφυδάτωσης) είναι αμέσως μετά τον εμετό να δίνουμε στο παιδί να πιει νερό ή άλλα υγρά και μάλιστα σε μεγάλη ποσότητα. Η χορήγηση νερού ή άλλης τροφής θα πρέπει να αρχίσει περίπου 2 ώρες μετά τον τελευταίο έμετο. Προτείνεται η ενυδάτωση να γίνεται σταδιακά και με πολύ μικρές ποσότητες (πρακτικά δίνουμε ένα κουταλάκι του γλυκού κάθε 3-5 λεπτά για τις επόμενες 2-3 ώρες). Ιδανικά αν το βρέφος ή το νήπιο είναι δεκτικό προτείνεται αντί νερού η χορήγηση ηλεκτρολυτικού διαλύματος (στα φαρμακεία κατόπιν συνεννόησης με τον παιδίατρο). Γενικά τις πρώτες ώρες δεν συστήνεται η χορήγηση στερεάς τροφής για να επιτρέψουμε στο στομαχικό βλεννογόνο να ανακάμψει και να σταματήσουν οι έμετοι. Η επανασίτιση γίνεται με μικρές ποσότητες στην αρχή υγρών και κατόπιν στερεών τροφών τουλάχιστον για ένα 24ωρο. Συχνό λάθος πχ η χορήγηση μεγάλης ποσότητας νερού κατά τη διάρκεια της νύχτας (επειδή το παιδί διψάει και κλαίει) που οδηγεί σε εκ νέου ενεργοποίηση των εμέτων.

Μετά τις πρώτες ώρες, μπορούμε να ξεκινήσουμε στο παιδί ελαφρά διατροφή, όπως κοτόσουπα, ρύζι, ζυμαρικά, γιαούρτι, πατάτα, καρότο, φρυγανιές, κράκερς, ψωμί, κασέρι, μήλο, μπανάνα αποφεύγοντας τα υπόλοιπα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια. Να σημειωθεί ότι τροφές με πολλά λιπαρά ή ζάχαρη μπορούν να επιδεινώσουν τις διάρροιες. Σε περιπτώσεις με έντονο διαρροϊκό σύνδρομο, προτείνεται η αποχή από το γάλα ιδιαίτερα σε νήπια άνω των 2 ετών γιατί συχνά οι γαστρεντερίτιδες προκαλούν προσωρινή δυσανεξία στη λακτόζη. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν προτείνονται γάλατα ελεύθερα λακτόζης. Για βρέφη και νήπια που θηλάζουν, ο μητρικός θηλασμός συνεχίζεται κανονικά. Σε 2-3 24ωρα και εφόσον η γενική κατάσταση του παιδιού είναι καλή, θα πρέπει να επανέλθουμε στην φυσιολογική διατροφή του. Αν η γενική κατάσταση του παιδιού δεν έχει βελτιωθεί, θα πρέπει να υπάρχει εκ νέου επικοινωνία με τον παιδίατρο.

Εφόσον υπάρχει πυρετός, μπορεί να χορηγηθεί παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη. Αν οι έμετοι δεν το επιτρέπουν, ο πυρετός μπορεί να αντιμετωπισθεί με πρακτικά μέσα (κομπρέσες, χλιαρό μπάνιο). Δεν δίνουμε αντιεμετικά ή αντιδιαρροϊκά φάρμακα στα παιδιά, εκτός αν συστηθεί από τον παιδίατρό σας.

Το παιδιά παραμένουν εκτός σχολείου ή παιδικού σταθμού μέχρι να περάσουν τουλάχιστον 24 ώρες χωρίς εμετούς ή πυρετό και να έχουν βελτιωθεί οι διάρροιες.

Πότε πρέπει το παιδί να εξετασθεί από τον παιδίατρο;

Όταν:

• Δεν μπορεί να καταναλώσει υγρά για αρκετές ώρες.
• Δεν αποβάλλει αρκετά ούρα  (περισσότερο από 4-6 ώρες για βρέφη  και 6-8 ώρες για τα μεγαλύτερα παιδιά).
• Έχει σημάδια αφυδάτωσης, όπως κλάμα με λίγα ή καθόλου δάκρυα, ξηροστομία ή σκασμένα χείλη, αίσθημα ζάλης, υπνηλία.
• Έχει υψηλό πυρετό (πάνω από 39).
• Έχει αίμα στα κόπρανα ή στον εμετό.
• Εμφανίζει εμέτους για περισσότερες από 24 ώρες ή οι διάρροιες δεν βελτιώνονται μετά από αρκετές ημέρες.

Η βαριά αφυδάτωση είναι πιο πιθανό να συμβεί σε βρέφη κάτω των έξι μηνών, πρόωρα ή χαμηλού βάρους, σε βρέφη που δεν θηλάζουν, σε βρέφη με πολλούς εμέτους και σε βρέφη με περισσότερα από 6 επεισόδια έντονης διάρροιας στο 24ωρο.

Μπορεί να προληφθεί η γαστρεντερίτιδα;

Η γαστρεντερίτιδα είναι ιδιαίτερα μεταδοτική νόσος. Ο καλύτερος τρόπος για να προληφθεί η ασθένεια είναι ο περιορισμός της εξάπλωσης των αιτιολογικών παραγόντων:

Ο πιο σημαντικός τρόπος αποφυγής της μετάδοσης είναι η εκπαίδευση της υγιεινής των χεριών. Τα χέρια θα πρέπει να πλένονται για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα με σαπούνι και νερό. Το πλύσιμο των χεριών επιβάλλεται ιδιαίτερα μετά τη χρήση του μπάνιου και πριν από την προετοιμασία ή την κατανάλωση φαγητού.

Άλλος τρόπος αποφυγής της μετάδοσης είναι η απολύμανση των επιφανειών ιδιαίτερα στους παιδικούς σταθμούς με ένα καθαριστικό που σκοτώνει ιούς και βακτήρια.

Όσον αφορά στην τροφική δηλητηρίαση, ακολουθούμε τις οδηγίες για την ασφάλεια των τροφίμων για να αποφύγουμε την είσοδο βακτηρίων και ιών σε τρόφιμα και ποτά.



Ο έγκαιρος εμβολιασμός των βρεφών με όλα τα συνιστώμενα εμβόλια είναι ένα σημαντικό προληπτικό μέτρο για την προφύλαξη και για την γαστρεντερίτιδα (το εμβόλιο έναντι του ροταϊού προστατεύει από τη νόσο σε ποσοστό πάνω από 90%).